Καταναλωτικές τάσεις. Η αύξηση του πληθωρισμού, οι ανατιμήσεις των προϊόντων στα ράφια, η ενεργειακή κρίση με τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά και η πανδημία του κορωνοϊού έχουν διαμορφώσει νέα δεδομένα στην αγορά, επηρεάζοντας και τον τρόπο που ψωνίζουν οι καταναλωτές σε σούπερ και μίνι μάρκετ.
Του Στέλιου Ασλανίδη
Η πληθωριστική κρίση αλλάζει τις αγορές
Aπό την εκδήλωση της πανδημίας του κορωνοϊού και μετά, υπάρχουν μεγάλες αλλαγές στην παγκόσμια αγορά καταναλωτικών αγαθών, καθώς συμπληρώνουμε πλέον μια 4ετία με ραγδαίες εξελίξεις που επηρεάζουν και την καθημερινή δαπάνη των πολιτών. Οι καραντίνες και ο εγκλεισμός των ανθρώπων στην Ελλάδα έφεραν μια σειρά από σημαντικές διαφοροποιήσεις στην αγορά, από την εκτόξευση του e-commerce και την είσοδό του για πρώτη φορά και στον τομέα των σούπερ μάρκετ και της μικρής λιανικής, μέχρι την ενίσχυση συγκεκριμένων προϊοντικών κατηγοριών που ευνοήθηκαν από τα λοκντάουν.
Ακολούθησαν νέες παγκόσμιες εξελίξεις που επηρέασαν και τη χώρα μας, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, που κλιμάκωσε την ενεργειακή κρίση, με μεγάλη αύξηση στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Αυτές με τη σειρά τους ενίσχυσαν ένα ράλι τιμών σε ολόκληρο το φάσμα της αγοράς, και ειδικά στα τρόφιμα και σε άλλα προϊόντα του σούπερ και μίνι μάρκετ, με τις ανατιμήσεις να συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Αν αναλογιστεί λοιπόν κανείς το μέγεθος των αλλαγών μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, αντιλαμβάνεται ότι, όχι τυχαία, διαμορφώθηκαν και κάποια νέα δεδομένα για τον τρόπο που αγοράζει πλέον κανείς προϊόντα από το ράφι. Νέες καταναλωτικές τάσεις έχουν ήδη αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους στην αγορά και στην Ελλάδα, οι οποίες και πρέπει πια να λαμβάνονται υπόψη από τους επαγγελματίες της μικρής λιανικής.
Οι ανατιμήσεις στην αγορά έχουν στρέψει τους καταναλωτές στην εξοικονόμηση δαπανών και η ποιότητα διαδραματίζει μικρότερο ρόλο στις αγορές τους
Σε πρώτο πλάνο η εξοικονόμηση χρημάτων
Οι νέες καταναλωτικές τάσεις στην ελληνική αγορά επιβεβαιώνονται και από πρόσφατη έρευνα του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών. Το ΙΕΛΚΑ πραγματοποιεί κυλιόμενη έρευνα καταναλωτών για θέματα της επικαιρότητας, με δείγμα 1.000 καταναλωτές, και η τελευταία για το 2022 αφορούσε μεταξύ άλλων την αντιλαμβανόμενη επίδραση των ανατιμήσεων, του πολέμου στην Ουκρανία και της πανδημίας COVID-19 στις καταναλωτικές συνήθειες στην Ελλάδα. Όπως καταγράφεται στο σχήμα 1, υπάρχουν σημαντικές αλλαγές το τελευταίο διάστημα στη συμπεριφορά των καταναλωτών όσον αφορά τις καταναλωτικές συνήθειες, οι οποίες αποδίδονται σε μεγάλο βαθμό στις ανατιμήσεις προϊόντων και υπηρεσιών.
Κατ’ αρχάς είναι ξεκάθαρη η τάση των καταναλωτών για εξοικονόμηση χρημάτων για τις αγορές βασικών αγαθών και υπηρεσιών, καθώς και -δευτερευόντως- για διαχείριση χρημάτων. Όπως φαίνεται, μεγαλύτερη είναι η πίεση στη μείωση των δαπανών για βασικές υπηρεσίες και λιγότερο για βασικά αγαθά. Συγκεκριμένα:
• Το 80% του κοινού δηλώνει ότι έχει ακυρώσει δαπάνες διασκέδασης, όπως είναι η εστίαση, οι διακοπές, τα ταξίδια κ.ά.
• Το 66% δηλώνει ότι έχει μειώσει την κατανάλωση ρεύματος.
• Το 62% του κοινού δηλώνει ότι έχει αναβάλει εργασίες συντήρησης και επισκευής, π.χ. στο σπίτι ή στο αυτοκίνητο.
• Το 55% δηλώνει ότι έχει μειώσει συνολικά τις αγορές σε είδη τροφίμων και είδη παντοπωλείου.
• Το 25% δηλώνει ότι έχει χρησιμοποιήσει χρήματα από τις αποταμιεύσεις του, προκειμένου να καλύψει τις αγορές του.
• Το 20% έχει αναβάλει την πληρωμή λογαριασμών ή έχει προχωρήσει σε στάση πληρωμής των υποχρεώσεών του.
• Το 15% δηλώνει ότι έχει αυξήσει τον χρόνο εργασίας ή έχει βρει δεύτερη εργασία, προκειμένου να αυξήσει το εισόδημά του.
• Το 10% έχει αυξήσει τη χρήση πιστωτικών καρτών για να καλύψει τις αγορές του.
• Μόλις 9% του κοινού δηλώνει ότι δεν έχει λάβει κανένα απολύτως μέτρο για την αντιμετώπιση των πληθωριστικών πιέσεων.
Το 60% προσέχει την τιμή στο ράφι
Το πόσο έντονη είναι η στροφή του αγοραστικού κοινού στην εξοικονόμηση χρημάτων αποτυπώνεται στον παρακάτω πίνακα, ο οποίος και καταγράφει διαχρονικά την προτεραιότητα που δίνουν οι καταναλωτές την τελευταία 4ετία σε σχέση με την επιλογή τροφίμων. Συνολικά τον τελευταίο χρόνο, από τον Ιούλιο και μετά, η χρηματική δαπάνη αποτελεί το βασικό κριτήριο, αλλά ειδικά στις τελευταίες μετρήσεις, η ένταση είναι εντυπωσιακή. Ενώ τα προηγούμενα χρόνια το ποσοστό του αγοραστικού κοινού που αγόραζε με βασικό κριτήριο τα χρήματα κινούνταν περί το 30% και σε ίδια επίπεδα με τα ποιοτικά κριτήρια, σήμερα το ποσοστό αυτό ξεπερνά το 60%. Το στοιχείο αυτό δείχνει πόσο έντονη είναι η ανησυχία του κοινού, αλλά και την αλλαγή στην αγοραστική συμπεριφορά.
Μικρότεροι παράγοντες για την αγορά τροφίμων από τους καταναλωτές φαίνεται ότι είναι η σωστή και γρήγορη παράδοση κατ’ οίκων και η επωνυμία των προϊόντων. Όλο και περισσότεροι καταναλωτές, μάλιστα, φαίνεται ότι απομακρύνονται από τις μάρκες εν μέσω των σημαντικών ανατιμήσεων των προϊόντων.
